Melancholia (2011) recensie, Lars von Trier (2024)

Regie: Lars von Trier | 130 minuten | drama, thriller, science fiction | Acteurs: Kirsten Dunst, Charlotte Gainsbourg, Kiefer Sutherland, Charlotte Rampling, John Hurt, Alexander Skarsgård, Stellan Skarsgård, Brady Corbet, Udo Kier, Jesper Christensen, Cameron Spurr, Deborah Fronko

Houdt u als liefhebber van cinema niet van het genre ‘rampenfilms’, die meestal gepaard gaan met buitengewoon veel spektakel, geweld, bloed en doden? ‘Melancholia’ van Lars von Trier heeft ook een ramp als thema, maar dan in een heel bijzondere en afwijkende uitvoering. Bijna romantisch en absoluut subtiel wordt, ondersteund door muziek van Wagner, dat einde der tijden aangekondigd.

‘Melancholia’ opent met een sublieme ouverture, waarin de depressieve Justine (sterke rol van Kirsten Dunst) in een soort van magisch-realistische setting als in de schilderijen van Carel Willink een visioen heeft over het naderende einde. Vogels vallen dood uit de lucht, een paard valt neer, het is duidelijk dat onheil dreigt.

In de film die volgt valt het verhaal in twee delen uiteen. We volgen twee zusters tot het bittere einde; Justine en Claire (Charlotte Gainsbourg). Het is de dag van het huwelijk van Justine. Bruid en bruidegom Michael (Alexander Skarsgård) zitten op weg naar het feest met hun verlengde limousine vast in een smalle en bochtige oprijlaan. Justine lijkt vrolijk en pret overheerst over de bizarre situatie. Met enkele uren vertraging komen zij aan in het paleisachtige landhuis van haar zuster. Vrienden en familie wachten daar al enkele uren. Op het moment dat zij het huis binnengaan ziet Justine een opvallende ster.

Haar zuster Claire heeft met haar steenrijke echtgenoot John (Kiefer Sutherland) een groots opgezet bruiloftsfeest georganiseerd. Dat feest ontwikkelt zich op bizarre wijze, een beetje als in de befaamde Dogma film ‘Festen’ van Thomas Vinterberg. Het feest wil (of mag?) maar geen feest worden ondanks de manmoedige pogingen van de ceremoniemeester en haar zuster en zwager. De ouders van de zussen, Dexter (John Hurt) en Gaby (Charlotte Rampling), zijn gescheiden en beginnen in hun speech bij het diner verbaal op elkaar in te hakken (in de uitwerking daarvan waren overigens wat meer nuances op hun plaats geweest, hun optreden is nu bijna over the top).

Justine zelf onttrekt zich regelmatig aan die feestelijkheden, iedereen – inclusief bruidegom Michael – wacht gegeneerd. Het is overduidelijk dat het voor haar helemaal geen feest is, haar depressie beheerst haar gedragingen. Haar gedrag wordt steeds extremer, het feestje eindigt rampzalig … De bruidegom is geschokt en weet nog niet wat hem nog meer te wachten staat….Claire voelt zich door Justine bedrogen, verwijten vallen en de band tussen de twee zusters komt onder grote druk te staan.

In deel 2 volgen we de ontwikkelingen na de bruiloft tot ‘het einde der tijden’. Justine zakt steeds dieper weg in haar depressie, Claire verzorgt haar liefdevol. In de ontwikkelingen komt het accent steeds meer te liggen op de naderende rampspoed die dreigt te worden veroorzaakt door de naderende planeet Melancholia. Volgens berekeningen dreigt deze in botsing te komen met de aarde, waardoor al het leven zou eindigen. Claires echtgenoot John heeft berekend dat de planeet de aarde niet gaat raken, maar maakt nieuwe berekeningen. Alle positieve gedachten slaan om in wanhoop.

Intrigerend is de wijze waarop de zusters verschillend op de ontwikkelingen reageren. Claire, getrouwd, zoontje, heeft alles wat haar hart begeert en heeft – in tegenstelling tot de depressieve Justine – alles te verliezen. Claire is de wanhoop nabij. Zij ziet letterlijk haar wereld instorten en raakt in paniek. Justine reageert door haar eerdere visioenen kalm en is gegroeid in haar acceptatie van het onvermijdelijke. In grote gemoedsrust ziet zij het noodlot en wordt daardoor sterker.

Von Trier heeft voor zijn film een grote sterrencast bij elkaar gekregen. Kirsten Dunst kreeg voor haar vertolking van Justine de Prijs voor de Beste Actrice in Cannes 2011. Als gevolg van de lengte van de film slepen de ontwikkelingen zich op enkele momenten wel wat voort (dat einde der tijden moet overigens ook weer niet te snel komen).

De gebeurtenissen zijn uitgewerkt in een subliem, wel wat zwaarmoedig getoonzet, psychodrama. Het verhaal is uitsluitend gericht op de psychologische effecten, rampenscènes en bijbehorende acties ontbreken. Cinematografisch is het allemaal bijzonder oogstrelend en de muziek van Wagner draagt alleen maar bij aan een bijna sacrale sfeer. ‘Melancholia’ is esthetisch verantwoorde cinema in optima forma!

Rob Veerman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 25 augustus 2011
DVD- en blu-ray-release: 26 januari 2012